Wygnanie i powroty. Część 2. Publicystyka rozproszona z lat 1951-2004

Imponujący zbiór tekstów z lat 1951-2004 tworzy plastyczne i ruchome tło dla życiowych perypetii oraz umysłowych przygód Czesława Miłosza – od decyzji pozostania na emigracji, do jego śmierci. Zbiór obejmuje różne okresy w biografii poety: lata 1951-1960 spędzone we Francji, w kręgu „Kultury” paryskiej (część 1) oraz lata 1960-2004 (część 2) przeżyte najpierw w Stanach Zjednoczonych, na uniwersytecie w Berkeley, a następnie, po 1989 roku, w Krakowie, który Miłosz kilkakrotnie odwiedzał, by się w nim, od 1993 roku, na stałe osiedlić. W pierwszym okresie autor Ocalenia próbował zachować równowagę pomiędzy wykonywaniem motywowanych politycznie zadań, które zlecał mu Jerzy Giedroyc, a suwerennym głosem poety. W drugim, szczególnie po otrzymaniu nagrody Nobla w 1980, wypowiadał się swobodnie na różne tematy: pisał nie tylko o literaturze, ale także m.in. o erozji wyobraźni religijnej, kulturze masowej, uchodźctwie, feminizmie, ekologii. Teksty układają się w rozpisany na wiele gatunków opis perypetii dwudziestowiecznego Środkowoeuropejczyka w jego konfrontacjach z kulturą oraz cywilizacją zarówno zachodnioeuropejską, jak i amerykańską, a także, po 1989 roku, wielorakich reakcji polskiego poety na polityczno-społeczne przeobrażenia dokonujące się w III Rzeczypospolitej i na świecie. Całość układa się w rodzaj przypowieści o losach wygnańca, który po dziesiątkach lat przeżytych na obczyźnie, wskutek zdumiewających obrotów losu, nieoczekiwanie mógł wrócić do kraju. Tom zawiera eseje, artykuły, szkice, recenzje literackie i teatralne, artykuły okolicznościowe, reportaże, polemiki, listy otwarte, przemówienia i portrety. Publikowane głównie w „Kulturze” paryskiej, a po 1989 roku w czasopismach krajowych i zagranicznych. Większość z nich była dotąd nieznana.