Klawisze

Więzienie funkcjonuje według własnego kodeksu postępowania, któremu podlegają wszyscy przebywający za jego murami. Z jednej strony krat osadzeni, często w nieludzkich warunkach, przeludnionych celach, zapomniani przez władze. Z drugiej – funkcjonariusze zobowiązani do ich nadzorowania.Drauzio Varella ukazuje więzienną codzienność z perspektywy tych drugich – „klawiszy”, nieszanowanych zarówno przez więźniów, jak i przez policję. Ludzi, którzy niejednokrotnie tylko tym różnią się od skazanych, że wolno im co dzień wychodzić na wolność.Więzienne rebelie, nielojalni współpracownicy, solidarność, egoizm, akty tchórzostwa i bohaterstwa. Varella, naoczny świadek dziesiątek więziennych wydarzeń i przyjaciel wielu strażników karnych, zdaje czytelnikowi bezpośrednią i wstrząsającą relację z tego, jak funkcją brazylijskie zakłady penitencjarne.„ W Carandiru klawisz i bandyta pochodzą z tych samych dzielnic nędzy. Klawisz, tak jak osadzony, walczy, by przeżyć. W razie buntu policja z karabinami i psami nie zada sobie trudu, by odróżnić go od bandyty. Klawisz zarabia źle. Jeśli zechce dorobić, szmuglując dragi – stanie po drugiej stronie krat. „Prędzej wielbłąd przejdzie przez dziurkę od klucza, niż trafi tu bogaty”. Ale przez lata przychodzi tu lekarz – wolontariusz. Drauzio Varella. „Klawisze” to jego druga po „Ostatnim kręgu” część trylogii więziennej. Po lekturze zastanawiam się tylko: jak zrobić tyle wartościowych rzeczy w życiu? Jak zrobić je tak dobrze? I jak jeszcze tak dobrze o nich napisać?” Aleksandra Szyłło, „Gazeta Wyborcza“„„Klawisze” to powrót do tematu, który Varellę fascynuje – do więziennej codzienności, tym razem relacjonowanej nie przez więźniów, lecz przez ludzi zobowiązanych do utrzymywania porządku za kratami.” Nahima Maciel, „Correio Braziliense”„Ciągłe obcowanie z przemocą, zarówno wśród więźniów mających na koncie drobne wykroczenia, jak i tych skazanych za gwałty i morderstwa, kształtuje charakter strażników więziennych, nierzadko czyniąc ich specjalistami od psychologii i relacji społecznych. […] Varella opowiada też o ich dramatach, gdy więzienna przemoc wykoślawia życie prywatne – niektórzy pogrążają się w alkoholizmie albo dopuszczają cudzołóstwa, próbując odreagować nieustanny stres towarzyszący im w pracy.” Ubiratan Brasil, „O Estado de Sao Paulo”„Rozgłos, jaki wywołała książka "Ostatni krąg", sprawił, że Varella postanowił nigdy więcej nie pisać o brazylijskim więziennictwie. Zmienił jednak zdanie dzięki opowieści usłyszanej przy knajpianym stoliku podczas jednego ze spotkań pracowników zlikwidowanego więzienia Carandiru w Sao Paulo. To barowe zgromadzenie, zwane przez uczestników „radą wódkownictwa”, zainspirowało autora do rozwinięcia opowieści o największym więzieniu Ameryki Łacińskiej. Druga część, „Klawisze”, oddaje głos strażnikom, zaś planowana trzecia, „Prisoneiras” [Więźniarki], ma stanowić relację z sześcioletniej pracy lekarskiej autora w stanowym więzieniu kobiecym.” Marcia Abos, „O Globo”