Bereza

Nikt nie był bezpieczny. O dowolnej porze dnia i nocy każdy obywatel Polski mógł zostać aresztowany i bez podania powodu pozbawiony wolności na trzy miesiące – choć w praktyce okres ten mógł być wydłużany w nieskończoność.

W połowie 1934 roku powstał obóz w Berezie Kartuskiej, do którego władze kierowały według własnego uznania, bez śledztwa i wyroku, osoby uznane za potencjalne zagrożenie dla systemu. Za murami nie obowiązywało żadne prawo.

Więźniowie byli torturowani fizycznie i psychicznie, zdarzały się przypadki zakopywania żywcem w odchodach, a także śmierci w wyniku pobicia pałkami. Ekstremalne ćwiczenia i ciężkie prace doprowadzały czasem do samobójstw, a niemal zawsze do trwałej utraty zdrowia nawet najmłodszych i najsilniejszych.

Samobójstwa popełniali również niektórzy policjanci, nie wytrzymujący brutalności panującej w obozie. „Bereza bezsprzecznie była mordownią” – przyznał ówczesny Komendant Główny Policji Państwowej, gen. Kordian Zamorski.

Obóz działał przez pięć lat, a z każdym rokiem reżim zaostrzał się, co miało największy wpływ na funkcjonowanie Berezy pod nadzorem Wacława Kostka-Biernackiego. „W Polsce matki straszą mną dzieci” – mówił bez wstydu. „Chorobliwy sadysta” – ocenił go Stanisław Cat-Mackiewicz, który osobiście doświadczył jego brutalności.

Przez Berezę przewinęło się około trzech tysięcy Polaków, Żydów, Ukraińców, Białorusinów i Niemców.

Wojciech Lada – dziennikarz, historyk i autor licznych publikacji – po raz kolejny wypełnia białe plamy polskiej historii. „Bereza” opisuje najmroczniejszy i najbardziej krępujący epizod dwudziestolecia międzywojennego oraz jeden z najtragiczniejszych w dziejach Polski.