Traktat krótki o Bogu, człowieku i jego szczęśliwości

Baruch (lub Benedykt) Spinoza (1632-77) pochodził z żydowskiej rodziny żyjącej w Niderlandach, za swoje poglądy został usunięty z gminy, studiował scholastykę chrześcijańską, nauki przyrodnicze, filozofię (zwł. Kartezjusza i Hobbesa); jego filozofię określa się jako panteizm racjonalistyczny: racjonalizm (od Kartezjusza), naturalizm (od Hobbesa) i panteizm (od Majmonidesa), był też Spinoza wyznawcą teorii wolnościowych w życiu społecznym, propagował tolerancję, jego "Traktat teologiczno-polityczny" znalazł się na Indeksie Dzieł Zakazanych.

Traktat krótki o Bogu, człowieku i jego szczęśliwości uzupełniony jeszcze dodatkiem "O duszy ludzkiej" należy do wczesnych pism Spinozy i jest w pewnym sensie zapowiedzią głównego dzieła Spinozy czyli "Etyki". Podzielony jest na dwie księgi.

Pierwsza traktuje o Bogu i o tym, co do niego przynależne (zawiera 10 rozdziałow:

1. Że Bóg istnieje,

2. Czym jest Bóg,

3. Że Bóg jest przyczyną wszystkiego,

4. O koniecznych dziełach Boga,

5. O opatrzności boskiej,

6. O predystynacji boskiej,

7. O atrybutach, które do Boga nie należą,

8. O naturze tworzącej,

9. O naturze stworzonej,

10. Czy są dobro i zło),

natomiast druga traktuje o człowieku tak doskonałym, iż jest w jego mocy z Bogiem się zjednoczyć (ta zaś księga zawiera 26 rozdziałów:

1. Mniemanie, wiara, wiedza,

2. Czym jest mniemanie, wiara i jasne poznanie,

3. Pochodzenie afektów, afekty pochodzące z mniemania,

4. O tym co pochodzi z wiary, i o tym, co dobre i złe dla człowieka,

5. O miłości,

6. O nienawiści,

7. O radości i smutku,

8. O szacunku i pogardzie,

9. O nadziei i strachu,

10. Zgryzota i skrucha,

11. O szyderstwie i drwinie,

12. O honorze, o wstydzie i o bezswstydzie,

13. O życzliwości...,

14. O tym co dobre i co złe w afektach,

15. O prawdzie i fałszu,

16. O woli,

17. O różnicy między wolą i pożądaniem,

18. O pożytku poprzednich rozważań,

19 i 20 O szczęściu naszem,

21. O rozumie,

22. O prawdziwym poznaniu...,

23. O nieśmiertelności duszy,

24. O miłości Boga do ludzi,

25. O diabłach,

26. O prawdziwej wolności)