Urząd Bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku 1945-1956

Uwagi wstępne (fragment)

Celem wydania UB na Dolnym Śląsku 1945-1956. Z badań nad organizacją i działalnością aparatu bezpieczeństwa jest próba podsumowania kilkunastu już lat prac nad komunistycznym aparatem bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku i określenia głównych kierunków jego działalności.

Tom rozpoczyna tekst prof. Włodzimierza Sulei, wprowadzający czytelnika w historię Dolnego Śląska, dramatycznych lat 1945-1956.

Po nim autorzy: Tomasz Balbus, Paweł Piotrowski i Krzysztof Szwagrzyk prezentują własne ustalenia z zakresu: warunków działalności Grupy Operacyjnej MBP, pierwszych kadr, organizacji jednostki wojewódzkiej UB, okoliczności towarzyszących tworzeniu jednostek powiatowych, strukturom wojewódzkiego i powiatowych UB oraz ulokowanym na Dolnym Śląsku 1945-1956 więzieniom i obozom.

W części drugiej zamieszczone zostały teksty Tomasza Balbusa, Stanisława Antoniego Bogaczewicza, Ewy Chabros, Joanny Hytrek-Hryciuk, Roberta Klementowskiego, Jarosława Syrnyka, Krzysztofa Szwagrzyka i Katarzyny Batorowicz-Wołowiec, definiujące główne kierunki działań wojewódzkiego UB i jego jednostek terenowych.

Tom szkiców otwierają - co zrozumiałe - prace dotyczące rozbicia scentralizowanych struktur konspiracyjnych AK-Wi N oraz lokalnych struktur podziemia niepodległościowego. Następnie zamieszczono opracowania działań UB podejmowanych wobec Kościoła i związków wyznaniowych, w zakresie zabezpieczania gospodarki, wobec podziemia niemieckiego na Dolnym Śląsku, ludności niepolskiej, szkół wyższych we Wrocławiu, szkolnictwa i oświaty.

Tom kończą szkice Jarosława Syrnyka i Agnieszki Klarman analizujące wzajemne relacje pomiędzy UB a PPR/PZPR i pokazujące propagandowy, a silnie niekiedy zakorzeniony w świadomości społecznej obraz aparatu bezpieczeństwa wykreowany w oficjalnej prasie. Stopień zaawansowania prac nad każdym z powyższych zagadnień jest różny, prezentowane referaty różnią się między sobą zakresem szczegółowości, a co za tym idzie także objętością.

Obok opracowań obszernych, podsumowujących stan badań nad danym zagadnieniem, w książce znalazły się także teksty będące w znacznej mierze zbiorem postulatów badawczych i propozycji kierunku dalszych analiz. Dlatego też nie należy traktować niniejszej publikacji jako monografii wojewódzkich struktur UB na Dolnym Śląsku w latach 1945-1956.

Wpisuje się ona w ciąg prowadzonych od szeregu lat przez pracowników Oddziału IPN we Wrocławiu badań nad kadrami miejscowej bezpieki, odpowiadając na pytania dotyczące pracy funkcjonariuszy; w tym także najważniejszych kierunków działań, stosowanych metod, podejmowanych czynności operacyjnych i ich skutków. Wskazuje jednocześnie te pola badawcze, które wymagają dalszych pogłębionych studiów.

Jesteśmy przekonani, że doświadczenia zebrane podczas badań nad strukturą, obsadą personalną i działaniami organów bezpieczeństwa Polski Ludowej i PRL, a których efektem jest oddawana w ręce czytelnika publikacja, pozwolą stosunkowo szybko wypełnić te luki. Krzysztof Szwagrzyk, Robert Klementowski